1. Chính trị & an ninh-quốc phòng Châu Âu:

• Các nước Châu Âu tham gia Hiệp ước vì tương lai nhân loại của Liên Hợp Quốc

Ngày 22 tháng 9, trong khuôn khổ Tuần lễ Cấp cao của Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 79 tại New York, Hoa Kỳ, “Hiệp ước cho Tương lai” (Pact for the Future) đã được thông qua với sự đồng thuận của đa số thành viên Liên hợp quốc. Hiệp ước này được xây dựng nhằm đối phó với các cuộc xung đột toàn cầu, mối đe dọa từ biến đổi khí hậu và các thách thức công nghệ đang ngày càng phức tạp.

Hiệp ước bao gồm 56 hành động cụ thể, trong đó nêu bật các cam kết về tăng cường chủ nghĩa đa phương, bảo vệ Hiến chương Liên Hợp Quốc và thúc đẩy hòa bình bền vững. Ngoài ra, Hiệp ước còn kêu gọi cải tổ các tổ chức tài chính quốc tế, đổi mới Hội đồng Bảo an LHQ, và thực hiện các biện pháp mạnh mẽ nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy giải trừ vũ khí, cũng như đưa ra các định hướng phát triển an toàn và có trách nhiệm đối với trí tuệ nhân tạo (AI). Tinh thần của hiệp ước khẳng định niềm tin vào một “con đường dẫn tới tương lai tốt đẹp hơn cho toàn nhân loại”.

Phát biểu tại sự kiện, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres khẳng định những thỏa thuận mang tính bước ngoặt này sẽ đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc chuyển hướng sang chủ nghĩa đa phương hiệu quả hơn, toàn diện hơn và có tính tương tác cao hơn. Guterres cũng lưu ý rằng Hiệp ước sẽ giúp tăng cường khả năng hợp tác giữa các quốc gia, từ đó đối phó tốt hơn với các thách thức toàn cầu hiện nay như biến đổi khí hậu, xung đột, và tiến bộ công nghệ.

Về phần mình, Chủ tịch Hội đồng châu Âu, ông Charles Michel nhấn mạnh: “Đây là một cơ hội quan trọng để đẩy mạnh tham vọng chung của chúng ta, và Liên minh châu Âu hoàn toàn ủng hộ Hiệp ước này. Chúng tôi mong muốn khôi phục lòng tin vào chủ nghĩa đa phương và đưa Liên hợp quốc trở lại vị trí trung tâm trong các nỗ lực toàn cầu. Hiệp ước này là động lực quan trọng để tăng tốc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững, đồng thời thúc đẩy nhân quyền, bình đẳng giới và bảo vệ hành tinh của chúng ta”.

• Chủ tịch Uỷ ban châu Âu công bố đội ngũ điều hành mới

Vào ngày 17 tháng 9 năm 2024, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã công bố đội ngũ điều hành mới của Liên minh châu Âu (EU) cho nhiệm kỳ 5 năm tiếp theo. Đội ngũ mới này bao gồm những cá nhân có nhiệm vụ đối phó với các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, an ninh, và sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Các vị trí chủ chốt trong ban lãnh đạo mới của Uỷ ban châu Âu bao gồm:

1. Bà Teresa Ribera (Tây Ban Nha): Được bổ nhiệm làm Ủy viên phụ trách vấn đề chống độc quyền của khối, với trọng trách điều phối các chính sách chuyển đổi năng lượng sạch, công bằng và cạnh tranh. Bà sẽ đảm bảo rằng EU thực hiện đúng cam kết về phát triển kinh tế bền vững và giảm thiểu khí thải carbon trong quá trình công nghiệp hóa.

2. Ông Andrius Kubilius (Litva): Đảm nhiệm vai trò Ủy viên Quốc phòng đầu tiên của EU. Với nhiệm vụ cải thiện năng lực quốc phòng và hướng tới tự chủ chiến lược, ông sẽ điều hành Ủy ban quốc phòng với sự tham gia của đại diện các quốc gia thành viên.

3. Bà Stephane Sejourne (Pháp): Ngoại trưởng sắp mãn nhiệm của Pháp sẽ đảm nhận vai trò Ủy viên phụ trách chiến lược công nghiệp.

4. Ông Maros Sefcovi (Slovakia): Giám sát các chính sách thương mại, một trong những lĩnh vực quan trọng của EU trong bối cảnh toàn cầu hóa.

5. Bà Kaja Kallas (Estonia): Được bổ nhiệm làm Ủy viên phụ trách chính sách đối ngoại, với trọng trách dẫn dắt các hoạt động ngoại giao của EU.

6. Ông Piotr Serafin (Ba Lan): Đảm nhận vai trò quan trọng trong việc quản lý ngân sách EU, một vị trí rất quyền lực trong bộ máy hành chính.

Tất cả các ứng cử viên này sẽ phải trải qua các phiên điều trần trước Nghị viện châu Âu để được chính thức phê chuẩn. Bà von der Leyen nhấn mạnh rằng quyết định của bà khi lựa chọn đội ngũ mới này được định hình bởi các vấn đề chính như biến đổi khí hậu, an ninh châu Âu trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine, và vai trò ngày càng lớn của Trung Quốc trên trường quốc tế.

• Đức dự kiến chi hơn 75 tỷ euro cho quốc phòng vào năm 2025

Đức dự kiến chi hơn 75 tỷ euro cho quốc phòng vào năm 2025, bao gồm 53,25 tỷ euro từ ngân sách quốc gia và 22 tỷ euro từ quỹ đặc biệt. Đây là lần đầu tiên sau hơn 3 thập kỷ, Đức chi 2% GDP cho quốc phòng, đáp ứng yêu cầu của NATO.

Bộ trưởng Quốc phòng Boris Pistorius cho biết con số này vẫn thấp hơn so với mong đợi của ông và dự đoán chi tiêu quốc phòng sẽ tiếp tục tăng mạnh. Bên cạnh đó, Đức đã thắt chặt kiểm soát biên giới để ngăn chặn di cư trái phép, gây lo ngại từ các nước láng giềng và EU về tự do đi lại.

• Nga lên kế hoạch tăng ngân sách quốc phòng

Nga sẽ tăng mạnh ngân sách quốc phòng trong năm tới, theo một tài liệu được công bố trên trang thông tin điện tử Quốc hội Nga vào ngày 30/9. Kế hoạch này dự kiến sẽ nâng chi tiêu quốc phòng từ mức 10.800 tỷ rouble (115 tỷ USD) năm 2024 lên 13.500 tỷ rouble (145 tỷ USD) vào năm 2025, tương đương mức tăng 23%. Điều này đồng nghĩa với việc ngân sách quốc phòng sẽ chiếm 32% tổng chi tiêu 41.500 tỷ rouble của Nga trong năm tới.

Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov khẳng định rằng ưu tiên ngân sách vẫn là hỗ trợ cho chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Tuy nhiên, ngân sách quốc phòng dự kiến sẽ giảm xuống còn 12.800 tỷ rouble vào năm 2026. Một phần quan trọng của chi tiêu này, khoảng 10%, sẽ dành để hỗ trợ cho các quân nhân Nga.

Cùng ngày, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký sắc lệnh huy động nhập ngũ thường kỳ vào mùa Thu, kêu gọi 133.000 công dân tham gia nghĩa vụ quân sự. Theo sắc lệnh, các nam giới Nga trong độ tuổi từ 18 đến 30 sẽ tham gia nghĩa vụ quân sự bắt buộc trong giai đoạn từ ngày 1/10 đến 31/12/2024. Đáng chú ý, từ ngày 1/1/2024, luật mới sẽ nâng độ tuổi tối đa đối với nam giới nhập ngũ từ 27 lên 30 tuổi, theo quyết định của Hạ viện Nga vào tháng 7/2023.

2. Kinh tế-xã hội & khoa học-công nghệ Châu Âu

• Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tiếp tục cắt giảm lãi suất

Vào ngày 12 tháng 9, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã công bố quyết định cắt giảm lãi suất tiền gửi thêm 0,25%, đưa mức lãi suất xuống còn 3,5%. Đây là lần thứ hai trong năm, ECB đưa ra động thái này trong bối cảnh lạm phát có xu hướng giảm và tăng trưởng kinh tế khu vực tránh được nguy cơ suy thoái.

Quyết định này xuất hiện sau khi eurozone trải qua giai đoạn tăng trưởng chậm chạp và lạm phát giảm. Đáng chú ý, tỷ lệ lạm phát của khu vực đã giảm xuống mức 2,2% vào tháng 8, mức thấp nhất trong ba năm qua, từ mức 2,6% trong tháng 7. Đồng thời, sản lượng công nghiệp giảm ở các nền kinh tế lớn như Đức và Ý làm dấy lên lo ngại về tình trạng chững lại của nền kinh tế EU sau khi đạt được tăng trưởng nhẹ vào đầu năm.

Bên cạnh đó, ECB cũng đã điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng kinh tế năm 2024 xuống còn 0,8%, thấp hơn mức dự báo trước đó là 0,9%, với lý do nhu cầu yếu trong khu vực sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng trong các quý tiếp theo. Đáng chú ý, lạm phát trong khu vực đồng tiền chung đã giảm mạnh từ mức đỉnh 10,6% vào tháng 10 năm 2022 xuống còn 2,2% vào tháng 8 năm 2024, cho thấy những nỗ lực kiểm soát lạm phát của ECB đã mang lại kết quả tích cực.

• Liên minh châu Âu (EU) tham gia Công ước khung về trí tuệ nhân tạo (AI)

Ngày 5 tháng 9, Liên minh châu Âu (EU) cùng với Mỹ, Vương quốc Anh và một số quốc gia khác đã ký kết một hiệp ước quốc tế mang tính bước ngoặt về trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm đảm bảo rằng công nghệ AI được phát triển và ứng dụng phù hợp với các giá trị dân chủ và quyền con người.

Hiệp ước này mang tên “Công ước khung về trí tuệ nhân tạo, nhân quyền, dân chủ và pháp quyền” (Framework Convention on Artificial Intelligence and Human Rights, Democracy, and the Rule of Law) do tổ chức nhân quyền Council of Europe (COE) đề xuất, đã được ký kết tại Vilnius, Litva.

Hiệp ước này đánh dấu một bước tiến lớn trong việc xây dựng các quy định quốc tế về AI, đồng thời hỗ trợ các nỗ lực điều chỉnh AI toàn cầu, như Hội nghị thượng đỉnh về an toàn AI do Vương quốc Anh tổ chức và Quy trình AI Hiroshima của G7. Việc ký kết này không chỉ thúc đẩy tiến bộ công nghệ mà còn bảo vệ những giá trị cốt lõi về nhân quyền và dân chủ.

Hiệp ước sẽ chính thức có hiệu lực sau khi được ít nhất 5 quốc gia, bao gồm 3 quốc gia thành viên COE, phê chuẩn.

• EU vẫn phụ thuộc vào khí đốt Nga bất chấp nỗ lực chuyển đổi năng lượng

Theo báo cáo thường niên về Tình hình Liên minh Năng lượng EU, châu Âu vẫn nhập khẩu gần 20% lượng khí đốt từ Nga, mặc dù lượng cung ứng đã giảm mạnh kể từ khi bùng nổ xung đột giữa Nga với Ukraine vào năm 2022. Dù mức nhập khẩu đã giảm từ 150 tỷ mét khối (chiếm 45% tổng nhập khẩu) xuống còn 18%, Nga vẫn là nhà cung cấp lớn thứ hai của EU, chỉ sau Na Uy. 

Ủy viên Năng lượng Kadri Simson nhấn mạnh rằng EU vẫn cam kết loại bỏ dần khí đốt Nga, trong khi bảo đảm không làm suy giảm an ninh năng lượng của khu vực. Tuy nhiên, bà cũng thừa nhận rằng một số quốc gia và công ty EU vẫn duy trì việc nhập khẩu khí đốt từ Nga, mặc dù đã có các lựa chọn thay thế.

Các biện pháp trừng phạt mới với khí đốt Nga đang được xem xét, đặc biệt khi thỏa thuận trung chuyển khí đốt qua Ukraine hết hạn vào cuối năm nay.

• Số lượng người tị nạn ở Đức đạt mức cao kỷ lục kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai

Số lượng người tị nạn ở Đức đã đạt mức cao kỷ lục mới, theo báo cáo gần đây. Vào cuối quý II năm 2024, có gần 3,48 triệu người tị nạn đang sinh sống tại Đức, nhiều hơn khoảng 60.000 người so với cuối năm 2023. Đây là con số cao nhất kể từ thập niên 1950. Trong đó, riêng số người tị nạn từ Ukraine chiếm khoảng 1,18 triệu người.

Theo thông tin từ báo Neue Osnabrücker Zeitung, tài liệu chính phủ cung cấp cho thấy sự gia tăng này phản ánh tác động của cuộc chiến tại Ukraine cũng như các cuộc xung đột và khủng hoảng ở nhiều khu vực khác. Để đối phó với tình hình này, ngày 9 tháng 9 năm 2024, Bộ trưởng Nội vụ Đức, bà Nancy Faeser, đã ra lệnh thực hiện các biện pháp kiểm soát tạm thời tại tất cả các tuyến biên giới trên bộ của Đức. Đây là một phần trong kế hoạch nhằm kiểm soát dòng người di cư và đối phó với mối đe dọa khủng bố.

---------------------

Nguồn tài liệu:

https://baochinhphu.vn/lhq-thong-qua-hiep-uoc-vi-tuong-lai-nhan-loai-102240925192627642.htm

https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2024/09/22/speech-by-president-charles-michel-at-the-un-summit-of-the-future/

https://dangcongsan.vn/the-gioi/tin-tuc/ngan-hang-trung-uong-chau-au-cat-giam-lai-suat-lan-thu-hai-trong-nam-677759.html

https://dangcongsan.vn/the-gioi/tin-tuc/chu-tich-ec-cong-bo-doi-ngu-dieu-hanh-moi-678219.html

https://www.vietnamplus.vn/duc-du-kien-chi-hon-75-ty-euro-cho-quoc-phong-trong-nam-2025-post976219.vnp

https://www.coe.int/en/web/portal/-/council-of-europe-opens-first-ever-global-treaty-on-ai-for-signature

https://www.dw.com/en/germany-number-of-refugees-reaches-new-high-in-2024/a-70286816

https://www.euronews.com/my-europe/2024/09/11/eu-still-hesitant-to-sanction-russian-gas-as-report-highlights-scale-of-ongoing-imports

https://www.qdnd.vn/quoc-te/tin-tuc/nga-tang-manh-chi-tieu-quoc-phong-796770